فصلنامه مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری
سال چهارم شماره 3 (پاییز 1400)

امروزه طرحهای توسعه ی شهری در گسستی عمیق با سنت گذشته ی خود و با محوریت حرکت سواره در فضای شهری و کمرنگ شدن حضور عابران پیاده شکل گرفته اند. این امر موجب کاهش تعاملات اجتماعی، کیفیت، امنیت، سرزندگی و... در فضای شهری شده است. به نظر میرسد، خلق فرصت قدمزدن با احداث پیاده راه در شهرهای معاصر رویکردی مناسب در جهت ایجاد و ارتقای حس دلبستگی به فضای شهری باشد. از اینرو در پژوهش حاضر، خیابان قارن ساری به عنوان یکی از خیابانهای اصلی که مرکز تجاری این شهر نیز محسوب میگردد؛ به عنوان نمونه ی موردی پژوهش، با هدف ارزیابی اثر اجرای طرح پیاده راه، بر دلبستگی به فضای شهری اجرا گردید. پژوهش حاضر از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از لحاظ روش، پیمایشی محسوب میشود. جامعهی آماری تحقیق شامل مراجعان پیاده و سواره ی خیابان قارن ساری بودند که تعداد نمونه ی آماری با استفاده از فرمول کوکران 055 نفر محاسبه گردید؛ همچنین ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ی محقق ساخته بوده است که با آلفای کرونباخ 56802 تایید گشت. در انتها جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و از روش آزمون T -استیودنت استفاده گردید. نتایج حاصل حاکی از آنست که فاکتورهای آشنایی و خوانایی در این خیابان در شرایط مطلوبی بوده و فاکتورهای قلمرویابی و شخصی سازی در شرایط مطلوبی قرار ندارند که این امر موجب قرارگرفتن شاخص تعامل شناختی در بالاترین رتبه و شاخص تعامل رفتاری در پایین ترین رتبه شده است.

اصفهان یکی از قدیمی ترین و زیباترین شهرهای ایران است که به علت کثرت بناهای تاریخی شهرت جهانی دارد، این شهر پس از فتح مسلمانان جی نام گرفت و قرنها در حیطه نفوذ خلفای بغداد، سلاطین آل زیار، آلبویه بود و بناهای زیبا و جالبی از این دوران در این شهر به یادگار مانده است. در خصوص تصویر سازی دقیق تر از اصفهان در این دورانها و به دست آوردن اطلاعاتی جامع در زمینه بافت شهری، تاریخ و سیرتحول شهرسازی باید به متون و منابع دست اول همانند متون نگارش شده توسط جغرافی دانان و سیاحان و مورخان مراجعه نمود. پژوهش پیش رو نیز با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، در صدد است با تکیه بر متون قرون 6 تا 4 هجری به بازسازی این شهر در دوران صدر اسلام بپردازد.

داشتن محیطی امن و احساس امنیت در فضا همواره از نیاز های اساسی انسان در جامعه و در فضای زندگی بوده است. در مجتمع های مسکونی به عنوان اولین فضا پیش از ورود به فضای وسیع تری نظیر جامعه ، داشتن احساس امنیت جلوه مهم تری پیدا میکند . حضور امن در فضای زندگی باعث تقویت اعتماد به نفس انسان برای حضور در محیط ها و فعالیت های اجتماعی میشود . در جامعه ای که بیشتر فضاها جنسیتی طراحی شده اند و زنان سهم کمی از فضاهای عمومی دارند لزوم طراحی مجتمع های مسکونی براساس نیاز زنان باعث شکوفایی و تشویق آن ها به حضور موثر تر در جامعه میشود. فضاهایی که در ساعات مختلف شبانه روز بدون احساس ترس قابل استفاده باشند. هدف مطالعه حال حاضر پس از بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق ، سنجش و بررسی فاکتور های کالبدی موثر بر امنیت زنان و اقشار آسیب پذیر است که از نتایج تحقیق استخراج شده است. سپس پرسش نامه هایی بین 081 نفر از ساکنین دو مجتمع مسکونی سامان و خانه سازی در محله امامیه مشهد که توسط نیروی انتظامی معرفی شده اند توزیع گردیده است . نتایج پرسش نامه توسط نرم افزار SPSS و آزمون های رگرسیون ، همبستگی و فاکتور آنالیز پیمایش شده اند و مهمترین عوامل موثر بر امنیت زنان طبق نظر ساکنین بدست آمده است که با توجه به شرایط خاص ساکنین منطقه مورد مطالعه راهکارهایی جهت بهبود طراحی و افزایش حضور پذیری امن زنان و اقشار آسیب پذیر ارایه می گردد.

امروزه کاهش انسجام بین گروه های اجتماعی مختلف جامعه را میتوان از مهمترین مسایل هر جامعه ی شهری برشمرد؛ این موضوع مشکلات دیگری را، از جمله بی تفاوتی فرد نسبت به جامعه و محیط زندگی و انواع ناهنجاری، بوجود آورده است. با توجه به اهمیت این موضوع، علی الخصوص در شهرهای ایران، پژوهش پیش رو با هدف شناسایی عوامل موثر بر انسجام اجتماعی در فضای شهری، در شهر اسلامشهر، و ارایه ی راهبرد و سیاستهایی جهت طراحی فضای شهری انجام گرفت. داده های این پژوهش بوسیله 50 پرسشنامه بدست آمده است. برای تجزیه و تحلیل رابطه ی بین متغیرهای مستقل و وابسته از محاسبه میانگینها، بوسیله SPSS استفاده شد. نتایج حاکی از وجود رابطه ی مستقیم بین شش متغیر از هفت متغیر بدست آمده از مطالعات انجام شده و متغیر وابسته است. میانگین بدست آمده از متغیرهای راحتی و آسایش (4/21) امنیت (4/08) تعاملات اجتماعی (3/92) همه شمولی (3/78) احساس تعلق (3/74) و دسترسی (3/53) به ترتیب میانگینهایی باالتر از میانگین مدنظر  (3) بدست آورده اند؛ اما متغیر هویت کالبدی(2/75) میانگینی پایینتر از میانگین مد نظر دارد. به این ترتیب برای طراحی فضای شهری پارک تقوی اسلامشهر توجه به این نتایج حایز اهمیت است. بدین ترتیب که ارایه ی راهبردها و سیاستها جهت طراحی فضای شهری به منظور ارتقا انسجام اجتماعی اسلامشهر باید در راستای تقویت این شش عامل باشد.

پژوهش با هدف ساماندهی بافت تاریخی میدان والیت فقیه ارومیه و پاسخ به سوال چگونگی برون رفت از مشکلات موجود و تقویت پتانسیلهای گردشگری بافت به آسیب شناسی در قالب ارایه یک طرح بازآفرینی شهری با رویکرد مکان سازی گردشگر محور پرداخته است. تحقیق از نوع تحلیلی - کاربردی بوده و با رویکرد استقرایی در جهت رسیدن به یک طرح و برنامه کارآمد میباشد. داده های مورد استفاده با روش های میدانی (مشاهده و پرسشنامه) و بررسی متون علمی و پژوهشی به دست آمده است. شناخت وضع موجود بافت تاریخی شهر ارومیه با کمک جدول SWOT در چهار بعد رویه ای، ماهوی، زیبا شناختی و زیست محیطی بوده است. با مطالعه متون تخصصی و مبانی نظری، معیارهای مکانسازی، در 4 معیار اصلی و 34 زیرمعیار که باتوجه به ویژگیهای مشترک به 15گروه تقسیم بندی شده اند و با استفاده از پرسشنامه متخصصین با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار اکسپرت چویس امتیازدهی شده اند. سه آلترناتیو ارایه شده با همین روش امتیازدهی و رتبه بندی شده و پس از تشخیص نقاط قوت و ضعف آنها آلترناتیو نهایی به صورت ترکیبی از نقاط قوت آلترناتیوهای پیشنهادی ارایه گردیده است. باتوجه به ویژگیها و معیارهای رویکرد مکانسازی سعی برآن بوده که طرحی ارایه شود تا با در نظرگیری شرایط موجود مکانی برای گردشکری خلق گردد. ساخت چنین مکانهایی علاوه بر رونق اقتصادی شهر باعث تقویت ویژگیهای فرهنگی و هنری شهری و در نتیجه آن حس تعلق به مکان و تقویت هویت شهری و شهروندی میگردد و موجب احیای بافتهای تاریخی و قدیمی میشود و همچنین محیطی برای جذب توریست داخلی و خارجی گردد و به مکانی گردشگر محور تبدیل شود. آلترناتیو نهایی با در نظرگیری جنبه های مختلف محدوده و با تحلیل و بررسی امتیازات و نقاط قوت و ضعف سه آلترناتیو بیانشده، ارایه شده است.